Onder discriminatie verstaat men het anders behandelen van mensen of groepen (meestal minderheden) op basis van uiteenlopende kenmerken zoals afkomst, ras, geboorteland, geloof, politieke of religieuze overtuigingen, sociale gewoonten, geslacht, seksuele geaardheid, taal, handicap, leeftijd, enzovoort. Discriminatie staat het grondbeginsel dat zegt dat alle mensen gelijk zijn, in de weg. Discriminatie veronderstelt echter niet alleen een afzonderlijke behandeling, maar ook het ontbreken van rechtvaardiging voor deze aparte behandeling.
De rechtmatigheid van discriminatie is vaak afhankelijk van de context waarin de discriminatie plaatsvindt en van de machtspositie van de discriminerende. Het kan een inperking inhouden van verschillende mogelijkheden in het leven, in het bijzonder de deelname aan het openbaar leven, het recht van vrije vestiging, onderwijs, het uitoefenen van het beroep, maar ook het loon. De sociale consensus over wat discriminatie is, is slechts een aanwijzing, maar is niet voldoende sluitend. Wat heden ten dage als een normaal en aanvaard onderscheid wordt beschouwd, kan in een andere periode een vorm van discriminatie zijn die men niet tolereert. En ook omgekeerd: wat in een bepaalde periode normaal en aanvaarbaar is, kan heden ten dage als discriminatie ervaren worden.
In een belangenconflict tussen duidelijk gescheiden groepen (bijvoorbeeld tussen rokers en niet-rokers) is de grens tussen een discriminerende (benadelende) inperking van de zelfbeschikking en de bescherming van anderen een afweging die voortdurend opnieuw moet worden gemaakt. Er bestaat ook een conflict tussen godsdienstvrijheid, schoolplicht en de beperking van vrije godsdienstuitoefening op school.
Een belangrijk uitgangspunt om te bepalen, of een door de overheid gemaakt onderscheid discriminatie is, is te vinden in artikel 1 van de Nederlandse Grondwet. Dit artikel luidt: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan."
Artikel 90 van het Nederlands Wetboek van Strafrecht vult dit (ook met betrekking tot de voor burgers onderling geldende straf- en civielrechtelijke verbodsbepalingen) aan en definieert discriminatie als: "Onder discriminatie of discrimineren wordt verstaan elke vorm van onderscheid, elke uitsluiting, beperking of voorkeur, die ten doel heeft of ten gevolge kan hebben dat de erkenning, het genot of de uitoefening op voet van gelijkheid van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel terrein of op andere terreinen van het maatschappelijk leven, wordt tenietgedaan of aangetast."
Het gaat er dus om of in gelijke gevallen een vorm van onderscheid, uitsluiting, beperking of voorkeur bestaat.
Op 16 februari 2006 meldde minister Donner van justitie aan de Tweede kamer dat elke aangifte van discriminatie voortaan moet worden opgenomen. Hij erkende dat mensen wel eens het politiebureau werden uitgestuurd. Soms werden mensen zelfs vervolgd wegens het persisteren van het willen doen van aangifte (lokaalvredebreuk) wegens discriminatie.